Przed dziesięcioma laty świat zmierzył się z realistycznym zagrożeniem zagłady. Potężny antagonista nazywany Mrocznym odebrał życie setkom tysięcy ludzi, aż w końcu na jego drodze stanęli oni – Wybrańcy. Piątka nastolatków obdarzonych szczególnymi cechami zdołała pokonać Mrocznego, wypełniając tym samym treść przepowiedni i ratując miliony istnień.

Po dziesięciu latach Wybrańcy wciąż zmagają się ze skutkami zdarzeń z przeszłości – dręczą ich koszmary, wspomnienia nie dają spokoju, a dostosowanie się do życia w blasku fleszy jest wyzwaniem, przed którym stają każdego dnia. Wydaje się, że świat wrócił do normalności, a echa istnienia Mrocznego toną w zgiełku codzienności. Co jednak stałoby się, gdyby pozorny spokój okazał się złudnym? Czy Wybrańcy byliby gotowi jeszcze raz zmierzyć się z wrogimi mocami, gdyby… Mroczny powrócił?

Sądzę, że nie pomyliłabym się, mówiąc, że dla wielu osób w moim wieku seria Niezgodna była początkiem fascynacji fantastyką młodzieżową. Pamiętam, jak zaczytywałam się w niej jeszcze na początku gimnazjum i zdołałam przekonać do tej serii nawet moją mamę, która nie za wiele wtedy miała wspólnego z tym gatunkiem. Kilka lat później przeczytałam również dylogię tej autorki, rozpoczynającą się Naznaczonymi śmiercią, aby w końcu dotrzeć do Wybrańców. Można powiedzieć, że znam twórczość Veroniki Roth od podszewki i do tej pory ani razu mnie nie zawiodła. Jednak czy Wybrańcy również okazali się lekturą równie zadowalającą?

Chcąc opisać Wybrańców, pierwszym faktem, na jaki zwróciłabym uwagę, byłoby to, że jest to powieść-zagadka. W trakcie kilkudziesięciu początkowych stron czułam się, jakbym weszła do pokoju w samym środku toczącej się tam rozmowy i nie miała pojęcia, o czym mowa. Dopiero dłuższy czas przebywania w pokoju i podsuwane co jakiś czas wskazówki, co do kontekstu rozmowy, pozwoliły mi zorientować się w sytuacji. Bo tak to właśnie wygląda – zostajemy wrzuceni w wir akcji toczącej się 10 lat po pamiętnej walce Mrocznego z Wybrańcami i nie wiemy niczego na temat tego, jak ona wyglądała. Co więcej, nie są nam znane również jakiekolwiek fakty związane z tożsamością złoczyńcy, przeszłością bohaterów czy tego, dlaczego to właśnie oni musieli zmierzyć się z Mrocznym. Z biegiem czasu otrzymujemy wprawdzie skrawki informacji, ale nigdy nie jest to pełna porcja, zawsze w tle czai się niedopowiedzenie i zagadka. Czy to dobrze? Jak najbardziej. Nie lubię oczywistości, a tajemnice przyjmuję z otwartymi ramionami.

Ciekawym jest fakt, że część akcji poznajemy poprzez wycinki gazet, artykuły, eseje, wiersze i tajną dokumentację, które przeplatają się z regularnymi rozdziałami. Nie zawsze dotyczą one stricte wydarzeń z życia bohaterów, lecz czasem obracają się wokół elementów życia codziennego Chicago, jak i później miasta Cordus. Jest to doskonały zabieg dodający autentyczności światowi przedstawionemu w książce. Rzeczywistość, jaką podsuwa nam Veronica Roth, nie kończy się na piątce Wybrańców i ich walce ze złem, lecz wybiega dalej, aż do nowinek technologicznych, mody panującej w mieście, zdarzeń relacjonowanych w brukowcach czy aktualnych motywów występujących w poezji.

Jakby tej autentyczności było mało, autorka zadbała o niezwykle szczegółowe opisy miast Chicago i Cordus, w których ma miejsce akcja. Opisy te są wręcz mimetyczne, skupiają się na najmniejszych detalach, nie będąc jednocześnie nudnymi. Jako że świat książki pod wieloma względami odbiega od rzeczywistego, taki mimetyzm jest kluczowy w kwestii zrozumienia i poczucia klimatu powieści. A klimat ten, swoją drogą, rezonuje z kart książki naprawdę mocno i ciężko jest mu się oprzeć.

Słów kilka należy również poświęcić bohaterom. Choć Wybrańców jest piątka – Matt, Esther, Albie, Inez i Sloane – to właśnie ta ostatnia przewodzi narracji. Od początku widzimy ją jako twardą i niedostępną dziewczynę; jedną z tych, które rozbiłyby nos temu, kto krzywo by na nie spojrzał, mijając je na ulicy. Szybko okazuje się jednak, że jest to tylko poza, sposób na poradzenie sobie z traumą po porwaniu i niewoli, jakim Sloane została poddana przez Mrocznego. Usilnie starałam się znaleźć w tej bohaterce coś, z czym mogłabym się utożsamiać. Zrozumienie jej zajęło mi sporo czasu, ale gdy ostatecznie mi się to udało, znalazłam w niej więcej duszy i emocji, niż można by się spodziewać. Zdecydowanie nie jest to bohaterka jednoznacznie dobra -powiedziałabym nawet, że więcej jest w niej złych cech niż tych pozytywnych. Mimo to pod koniec powieści odkryłam, że kilka z tych cech z nią dzielę, więc już po czasie łatwiej było mi spojrzeć na nią przychylnym okiem.

Mówiąc o dobru i złu w Wybrańcach, muszę wspomnieć o tym, co uznaję za dużą zaletę tej powieści – jest to cienka granica pomiędzy nimi dwoma. Mimo że początek książki sugeruje popularny motyw walki dobra ze złem, nie trzeba długo czekać, aby przekonać się, że sprawa ta nie jest tak czarno-biała, jak wydaje się być na pierwszy rzut oka. Prawdą jest, że te dwie strony ścierają się ze sobą w powieści nie raz, jednak każda z nich okazuje się mieć w sobie cząstkę tej drugiej. Dobro ma w sobie co najmniej kilka ziaren zła, a zło co najmniej kilka ziaren dobra. Jest to bardzo rozsądne odejście od schematu, które wzbudziło moje zadowolenie. Na dodatek dobro i zło wyznaczane przez Veronikę Roth nieustannie zmienia swoje położenie – ten, kogo uznawaliśmy za sprzymierzeńca, w mgnieniu oka może stać się wrogiem, i na odwrót. Zaskoczenie i suspens to mocne strony Wybrańców.

Powieść Veroniki Roth pełna jest intrygujących motywów. Poza wspomnianą już walką dobra ze złem znajdziemy w niej złoczyńców i bohaterów, magię, równolegle istniejące światy i próbę poradzenia sobie z demonami przeszłości. Należy pamiętać jednak, że Wybrańcy nie są książką, która powala szalonym tempem akcji i nie daje chwili, aby złapać oddech. Przeciwnie – proces wciągania czytelnika w fabułę jest w tym przypadku raczej niespieszny, rozciągnięty na dobrych kilkadziesiąt stron. Zwroty akcji nie spadają nam na głowę z nieba, lecz subtelnie pojawiają się w dyskusjach czy obserwacjach bohaterów. Nie powinniście się jednak zrażać, bo to, że trzeba poświęcić więcej czasu, aby dać się porwać Wybrańcom, nie oznacza, że książka ta nie jest w tym skuteczna. Jest diabelnie skuteczna! Trzeba jedynie wziąć pod uwagę jej nieco spóźniony zapłon.

Czytając o elementach powieści, o których wspomniałam, mogliście pomyśleć sobie, że duża część z nich nie jest niczym nowym. I macie rację. Mimo to, możecie mieć pewność, że motywy te zostały w Wybrańcach wykorzystane w najlepszy możliwy sposób i przedstawione w najlepszej z możliwych wersji. Być może nie jest to najbardziej oryginalna historia pod słońcem, jednak całkowicie spełnia swoje zadanie, jeśli chodzi o bycie fascynującą i absorbującą lekturą.

Czy są tu więc jakieś wady? Tak, a dokładniej jedna. Będąc już daleko za połową książki, zaczęłam myśleć o tym, jak to dobrze, że znikąd nie zjawił się żaden niepotrzebny motyw romansowy… aż w końcu się zjawił. Dokładnie tak niepotrzebny, jak sobie wyobrażałam. Szczerze mówiąc, nie był on nawet całkowicie zły, nie wzdrygałam się na wspomnienie o nim, jednak nie jestem w stanie dostrzec żadnego celu jego wystąpienia w książce. To jest chyba najgorszy rodzaj wątków romansowych w powieściach – te, które pojawiają się tylko po to, aby być. Gdybym mogła, usunęłabym go z książki, zupełnie nic nie tracąc. Plusem jest jednak to, że wątek ten utrzymany został w tle i nie pojawiał się więcej razy, niż można by to uznać za znośne.

W krótkim podsumowaniu stwierdziłabym, że Wybrańcy to powieść, od której warto zacząć nowy rok 2021. Patrząc na to, jak wyglądał trwający jeszcze rok 2020, myślę, że każdemu z nas przyda się coś tak dobrego jak książka Veroniki Roth na początek. Jest to lektura, od której ani się nie obejrzycie, a nie będziecie się mogli oderwać. Jest to świat, który fascynuje złożonością i autentycznością. Są to zwroty akcji, intrygujące tajemnice i  magia w nowoczesnym wydaniu. Ze szczerym sumieniem mogę Wam polecić Wybrańców. Niech to będzie moja rekomendacja dla Was na nadchodzący rok.

★★★★★★★★☆☆

Czytaliście powieści Veroniki Roth? Czy pamiętacie ten czas popularności Niezgodnej? :)

D.